Η οστεοπόρωση και η οστεοπενία προκαλούνται και οι δύο από τη μείωση της οστικής πυκνότητας, ενώ η οστεοαρθρίτιδα είναι εκφυλισμός μιας άρθρωσης .
Η οστεοπόρωση είναι μια πάθηση που επηρεάζει την οστική πυκνότητα. Η οστική πυκνότητα μειώνεται, γεγονός που κάνει τα οστά πορώδη και εύθραυστα και σπάνε εύκολα.
Οστεοπενία είναι όταν η οστική σας πυκνότητα είναι μικρότερη από το κανονικό, αλλά δεν μειώνεται στο βαθμό που μπορεί να υπάρξει κάταγμα χωρίς πτώση, κάτι που είναι το κύριο χαρακτηριστικό της οστεοπόρωσης. Η οστεοπενία είναι πρόδρομος της οστεοπόρωσης. Η λήψη μέτρων για τη βελτίωση της οστικής πυκνότητας, συμπεριλαμβανομένων των διατροφικών μέτρων και της αύξησης της άσκησης που φέρει βάρος, μπορεί να αποτρέψει την εξέλιξη της οστεοπενίας σε οστεοπόρωση.
Οστεοαρθρίτιδα είναι μια κατάσταση όπου ο χόνδρος που καλύπτει το άκρο κάθε οστού σε μια άρθρωση αρχίζει να καταρρέει, αφήνοντας τα άκρα των οστών απροστάτευτα. Ο χόνδρος βοηθά τα οστά να γλιστρούν το ένα πάνω στο άλλο και να τα προστατεύει από την πρόσκρουση. Τα αρχικά συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας είναι συνήθως ήπια και μπορεί να περιλαμβάνουν μια προσωρινή πρωινή δυσκαμψία σε μια άρθρωση που διαρκεί λιγότερο από 30 λεπτά. Τα συμπτώματα γίνονται πιο έντονα όταν υπάρχει σημαντική διάσπαση του χόνδρου και περιλαμβάνουν:
- Πιο έντονος πόνος που εμφανίζεται κατά την κίνηση και μειώνεται με την ανάπαυση
- Επίμονη ακαμψία σε άρθρωση ή αρθρώσεις
- Αισθητό πρήξιμο γύρω από την προσβεβλημένη άρθρωση
- Οστεώδεις αναπτύξεις, που παρατηρούνται συνήθως γύρω από τα δάχτυλα. Αυτοί ονομάζονται κόμβοι του Heberden και είναι πιο συχνοί σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας
- Ένας ήχος τριξίματος κατά τη διάρκεια της κίνησης λόγω τριβής των οστών σε οστά ή τραχύ χόνδρου
- Με πολύ προχωρημένη νόσο, η άρθρωση μπορεί να αισθάνεται «ζεστή» λόγω φλεγμονής μέσα στην άρθρωση.
Οστεοπόρωση: Η οστεοπόρωση είναι μια κοινή ασθένεια των οστών που οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο κατάγματος. Αν και τα οστά μας φαίνονται συμπαγή, μόνο το εξωτερικό είναι σκληρό. Μέσα στα οστά μας υπάρχουν δύο άλλα στρώματα: ένα μαλακό στρώμα σπογγώδους οστού που μοιάζει με κηρήθρα και ένας εσωτερικός πυρήνας μυελού των οστών. Σε όλη μας τη ζωή, τα οστά μας διασπώνται και ξαναχτίζονται συνεχώς. Η οστεοπόρωση εμφανίζεται όταν χάνεται πάρα πολύ οστό ή/και δημιουργείται πολύ λίγο. Αυτό κάνει τα οστά να γίνονται εύθραυστα και αδύναμα και να σπάνε εύκολα. Σε μια προχωρημένη οστεοπόρωση, και το πιο μικρό χτύπημα μπορεί να είναι το μόνο που χρειάζεται για να έχουμε κάταγμα σε ένα οστό.
Συμπτώματα της οστεοπόρωσης: Οι περισσότεροι άνθρωποι με οστεοπόρωση δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από τη νόσο μέχρι να υπάρξει ένα κάταγμα και γι’ αυτό η οστεοπόρωση ονομάζεται συχνά «σιωπηλή» ασθένεια. Τα κατάγματα συμβαίνουν συνήθως στη σπονδυλική στήλη, τον καρπό ή το ισχίο.
Τα συμπτώματα γίνονται πιο αισθητά με την επιδείνωση της νόσου και μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Σταδιακή απώλεια ύψους λόγω συμπιεσμένων σπονδύλων
- Επίμονος πόνος στην πλάτη από κατάρρευση ή κάταγμα σπονδύλων ή άλλο πόνο στα οστά
- Συχνότερα κατάγματα.
Αίτια της οστεοπόρωσης: Η οστεοπόρωση εμφανίζεται λόγω ενός συνδυασμού παραγόντων που μειώνουν την οστική πυκνότητα, συνήθως δεν υπάρχει μόνο μία αιτία.
Η οστική πυκνότητα είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει πόσος οστικός ιστός υπάρχει σε ένα συγκεκριμένο μέρος του σκελετού. Συγκρίνετε αυτό με μια ακτινογραφία κάποιου με σοβαρή οστεοπόρωση που δείχνει κυρίως αέρα με μερικές λεπτές ίνες οστικού ιστού.
Η οστική σας πυκνότητα συνήθως κορυφώνεται μεταξύ 18 και 25 ετών. Τα άτομα που έχουν πολύ καλή οστική πυκνότητα σε αυτή την ηλικία είναι λιγότερο πιθανό από τα άτομα που δεν έχουν οστεοπόρωση αργότερα στη ζωή τους. Μετά από αυτή την ηλικία, η οστική πυκνότητα αρχίζει να μειώνεται.
Η Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας είναι μια μέθοδος διπλής ενεργειακής απορρόφησης (DXA -Dual energy X-ray absorptiometry) που αποτελεί μια μέθοδο που χρησιμοποιεί ακτίνες Χ με σκοπό την μέτρηση της πυκνότητας των μεταλλικών στοιχείων του οστού. Συνήθως γίνονται δύο μετρήσεις, μια στο ισχίο και μια στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Η διάρκεια είναι 10-20 λεπτά.
Παράγοντες κινδύνου για την οστεοπόρωση;
- Η ηλικία σας – η οστική πυκνότητα μειώνεται με ταχύτερο ρυθμό στην ηλικία των 50 ετών. Οι περισσότεροι άνθρωποι (άνδρες και γυναίκες) χάνουν περίπου το 0,5% της οστικής μάζας κάθε χρόνο μετά την ηλικία των 50 ετών.
- Η διατροφή σας – η τακτική πρόσληψη ασβεστίου και άλλων μετάλλων είναι απαραίτητη
- Πόσο ασκείστε και τι είδους άσκηση κάνετε – οι ασκήσεις με βάρος αυξάνουν την οστική πυκνότητα
- Επίπεδα ορμονών – οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και οι άνδρες με χαμηλή τεστοστερόνη διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο
- Έκθεση στον ήλιο – ο ήλιος χρειάζεται σε μικρές ποσότητες για να παράγει το δέρμα μας βιταμίνη D
- Ποιες άλλες ιατρικές παθήσεις έχετε – άτομα με κοιλιοκάκη, νόσο του Crohn ή ρευματοειδή αρθρίτιδα έχουν υψηλότερο κίνδυνο οστεοπόρωσης Ο υπερθυρεοειδισμός , ο υπερπαραθυρεοειδισμός και το σύνδρομο Cushing, μπορούν να συμβάλουν στην απώλεια οστικής μάζας.
- Ποια φάρμακα παίρνετε – κορτικοστεροειδή, αντιανδρογόνα και αναστολείς αρωματάσης αυξάνουν τον κίνδυνο
- Εάν έχετε έλλειψη σε βιταμίνες και μέταλλα όπως βιταμίνη D ή ασβέστιο
- Πόσο καπνίζετε ή πίνετε – το κάπνισμα ή η υψηλή πρόσληψη αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο
- Πόσο ζυγίζετε – τα άτομα που είναι λιποβαρή έχουν γενικά χαμηλότερη οστική πυκνότητα
- Εάν είχατε προηγούμενα κατάγματα.
Διατηρώντας τα οστά σας υγιή
Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν κάποια απώλεια οστικής μάζας καθώς γερνούν, η οστεοπενία και η οστεοπόρωση δεν είναι αναπόφευκτα μέρη της διαδικασίας γήρανσης. Υπάρχουν πράγματα που μπορούν να γίνουν για να διατηρηθούν τα οστά υγιή, συμπεριλαμβανομένων των εξής:
- Διατηρήστε μια υγιεινή διατροφή με επαρκείς ποσότητες ασβεστίου, μαγνησίου, βιταμινών D, K και C καθώς και άλλων μετάλλων.
- Τακτική σωματική δραστηριότητα που περιλαμβάνει ασκήσεις φόρτωσης βάρους, όπως αερόμπικ χαμηλής έντασης, τζόκινγκ και περπάτημα για να ελαχιστοποιηθεί η απώλεια οστικής μάζας.
- Αποφυγή καπνίσματος και υπερβολική χρήση αλκοόλ.
- Τακτικοί έλεγχοι με γιατρό για την παρακολούθηση της απώλειας οστικής μάζας, ειδικά σε άτομα άνω των 50 ετών.
- Χρήση φαρμάκων για τη βελτίωση της υγείας των οστών εάν εντοπιστούν ελλείψεις στην οστική μάζα.
Μαζί με τη σωστή διατροφή και την τακτική άσκηση, μιλήστε με το ιατρό σας για τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας, ειδικά εάν είστε άνω των 50 ετών ή ανήκετε σε μία από τις ομάδες υψηλότερου κινδύνου που αναφέρονται παραπάνω.
Άσκηση ως θεραπεία: οι καλύτερες ασκήσεις για την οστεοπόρωση είναι αυτές έτσι ώστε τα οστά και οι μύες σας να λειτουργούν ενάντια στη βαρύτητα για να σας κρατήσουν όρθιο. Αυτές ονομάζονται ασκήσεις που φέρουν βάρος.
Ασκήσεις όπως η κολύμβηση και η ποδηλασία δεν είναι ασκήσεις που φέρουν βάρος γιατί, όταν κολυμπάτε, το σώμα σας υποστηρίζεται από νερό. και όταν κάνετε ποδήλατο, το σώμα σας υποστηρίζεται από ένα ποδήλατο. Παρόλο που μπορεί να μην βοηθούν στην ενίσχυση των οστών, είναι καλές για άλλους λόγους, όπως η βελτίωση της ευελιξίας και της φυσικής κατάστασης, κάτι που εξακολουθεί να είναι σημαντικό για τη συνολική υγεία των οστών σας.
Οι ασκήσεις που φέρουν βάρος μπορούν να ομαδοποιηθούν σε εκείνες που έχουν υψηλό αντίκτυπο και σε αυτές που έχουν χαμηλό αντίκτυπο. Οι ασκήσεις υψηλής πρόσκρουσης (τείνουν να ακούν περισσότερη πίεση στις αρθρώσεις) συνήθως περιλαμβάνουν πολλά άλματα και μπορεί να μην είναι κατάλληλες για άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο.
Η καλύτερη στιγμή για να ξεκινήσετε την άσκηση για να προστατεύσετε τα οστά σας είναι τώρα! Πάντα να μιλάτε με το ιατρό σας πριν ξεκινήσετε οποιαδήποτε άσκηση.
Πηγές:
Sahota, Opinder, and David J. Hosking. “The Contribution of Nutritional Factors to Osteopenia in the Elderly.” Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, vol. 4, no. 1, Jan. 2001, pp. 15–20, 10.1097/00075197-200101000-00004. Accessed 21 May 2020.
Sarzi-Puttini, Piercarlo, et al. “Osteoarthritis: An Overview of the Disease and Its Treatment Strategies.” Seminars in Arthritis and Rheumatism, vol. 35, no. 1, Aug. 2005, pp. 1–10, 10.1016/j.semarthrit.2005.01.013.
Sozen, Tumay, et al. “An Overview and Management of Osteoporosis.” European Journal of Rheumatology, vol. 4, no. 1, 1 Mar. 2017, pp. 46–56, 10.5152/eurjrheum.2016.048.
Varacallo, Matthew, et al. “Osteopenia.” PubMed, StatPearls Publishing, 2020, www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499878/.
