Ζούμε στην εποχή της ευκολίας. Όλα γίνονται από μία οθόνη. Εργασία, επικοινωνία, φαγητό, ακόμα και οι κοινωνικές μας σχέσεις. Δεν χρειάζεται να περπατήσεις, δεν χρειάζεται να σηκωθείς. Ο κόσμος έχει σχεδιαστεί για να είσαι ακίνητος. Και όλο αυτό… το λέμε «πρόοδο».
Ζούμε στην πιο τεχνολογικά ανεπτυγμένη εποχή της ανθρώπινης ιστορίας. Έχουμε φτάσει σε τέτοια επίπεδα ευκολίας και αυτοματοποίησης, που πολλές από τις βασικές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος έχουν καταστεί προαιρετικές. Δεν χρειάζεται να περπατήσεις για να φτάσεις κάπου — πατάς ένα κουμπί και σε πάει. Δεν χρειάζεται να μεταφέρεις τίποτα — τα πάντα παραδίδονται στην πόρτα σου. Δεν χρειάζεται καν να κινηθείς για να διασκεδάσεις — οι οθόνες είναι παντού, προσφέροντας διαρκή ερεθίσματα.
Και μέσα σε αυτό το ψηφιακό, εύχρηστο, ακίνητο γίγνεσθαι, γεννιέται μια κρίση όχι τεχνολογική, αλλά βαθιά υπαρξιακή: το σώμα, φτιαγμένο για δράση, για κόπο, για ανταπόκριση στον φυσικό κόσμο, απομονώνεται και παγιδεύεται στη στασιμότητα. Το τραγικό δεν είναι απλώς ότι καθόμαστε πολύ, είναι ότι αρχίζουμε να το θεωρούμε φυσιολογικό.
Αν η πρόοδος σημαίνει ακινησία, τι ακριβώς προοδεύει;
Οι στατιστικές είναι αμείλικτες. Κατά μέσο όρο, ο σύγχρονος άνθρωπος περνάει 10 ώρες καθημερινά σε καθιστική θέση. Οι περισσότεροι δεν κάνουν ούτε 4.000 βήματα την ημέρα. Σε σύγκριση με τους προγόνους μας, που κινούνταν 15.000 έως 17.000 βήματα την ημέρα, περπατώντας, μαζεύοντας τροφή, κυνηγώντας, μεταφέροντας, εμείς έχουμε σχεδόν διαγράψει το σώμα από την καθημερινότητα. Και το τίμημα αυτής της απουσίας πληρώνεται αργά, αλλά σταθερά.
Κάθε μέρα, με κάθε ώρα ακινησίας, το σώμα απορρυθμίζεται, οι μύες ατροφούν, η καρδιοαναπνευστική ικανότητα μειώνεται. ο εγκέφαλος λαμβάνει λιγότερα ερεθίσματα από το περιβάλλον η ορμονική ισορροπία διαταράσσεται, η ινσουλίνη παύει να λειτουργεί σωστά, η διάθεση επιδεινώνεται. Η σκέψη γίνεται νεφελώδης. Το σώμα γερνά χωρίς επιβράδυνση .. να συνεχίσω;
Είναι παράδοξο, πανηγυρίζουμε για το γεγονός ότι το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε (εδώ γελάμε). Ζούμε πλέον 80, 85, ακόμα και 90 χρόνια. Αλλά πώς ζούμε αυτά τα χρόνια; Ποια είναι η ποιότητα της μακροζωίας μας; Με παυσίπονα και αντιυπερτασικά. Με σκελετούς που δεν αντέχουν το ίδιο μας το βάρος, με διαύγεια που ξεθωριάζει. η σχέση με το σώμα μας επιφανειακή.
Κάπου στην πορεία, μπερδέψαμε τη μακροβιότητα με την ποιότητα. Μάθαμε να συντηρούμε το σώμα όπως ένα παλιό αυτοκίνητο, μόνο όταν χαλάσει. Αγνοώντας ότι ο χρόνος δεν μετριέται μόνο με έτη, αλλά με την ένταση και την πληρότητα που βιώνουμε την κάθε μέρα.
Ζητάμε ελευθερία, ανεξαρτησία, αυτονομία. Αλλά πώς γίνεται να είσαι πραγματικά ελεύθερος, όταν το ίδιο σου το σώμα είναι παθητικό, εξαρτημένο, ακίνητο;
Το σώμα δεν είναι απλώς ένα όχημα της ψυχής. Είναι η πρώτη και βασικότερη συνθήκη για να είσαι παρών στον κόσμο. Να βιώνεις, να αντιλαμβάνεσαι, να συνδέεσαι. Η κίνηση δεν είναι πολυτέλεια, είναι πράξη αυτοσυνείδησης.
Και η απώλεια αυτής της παρουσίας είναι η πιο επικίνδυνη μορφή παραίτησης. Όχι επειδή οδηγεί σε ασθένειες, αλλά επειδή μας απομακρύνει από τον ίδιο μας τον εαυτό.
Οι αρχαίοι Έλληνες δεν διαχώριζαν το σώμα από την ψυχή. Το σώμα ήταν μέρος της πνευματικής υπόστασης του ανθρώπου. Η σωματική καλλιέργεια δεν ήταν ναρκισσισμός. Ήταν ηθική υποχρέωση απέναντι στον εαυτό και την κοινωνία.
Ο Πλάτωνας μιλούσε για την αναγκαιότητα της ισορροπίας ανάμεσα στο σωματικό και το πνευματικό. Μιλάει για το πως κάθε ανισορροπία στο σώμα διαταράσσει και την ψυχή. Ο Αριστοτέλης, εισάγει την έννοια του «ευ ζην» , όχι ως ηδονή, αλλά ως ζωή με μέτρο, συμμετοχή και φυσική υγεία. Ο Σωκράτης, ο ίδιος ασκητικός, πίστευε πως το σώμα πρέπει να φροντίζεται όχι για να δείχνει ωραίο, αλλά για να είναι λειτουργικό, για να υπηρετεί την ψυχή στον δρόμο της αρετής.
Ακόμη και οι Στωικοί, που κατηγορήθηκαν για αδιαφορία προς το υλικό, μιλούσαν για σεβασμό προς το σώμα. Ο Επίκτητος έλεγε πως η φροντίδα του σώματος είναι καθήκον, όχι από προσκόλληση, αλλά από υπευθυνότητα.
Η κίνηση είναι η φυσική γλώσσα του σώματος. Όταν αυτή η γλώσσα σιγεί, ο άνθρωπος χάνει τον ρυθμό του, χάνει την αίσθηση του χώρου, της βαρύτητας, της ισορροπίας, χάνει την ικανότητα να διαχειρίζεται το άγχος, να εστιάζει, να αντέχει. Το σώμα δεν είναι μόνο μύες και αρθρώσεις. Είναι εργαλείο αντίληψης, επαφής, δημιουργίας, και ας μην κρυβόμαστε ο πιο σημαντικός σύμμαχος σου. Όταν τον εγκαταλείπεις, εγκαταλείπεις και την ίδια σου τη ζωτικότητα.
Μας λένε «150 λεπτά άσκηση την εβδομάδα είναι αρκετά». Μα τι είναι 150 λεπτά; Μια ταινία. Μια βραδιά μπροστά στην οθόνη. Πέντε μέρες των 30 λεπτών. Ούτε καν μισή ώρα τη μέρα.
Και όμως, αυτή η ελάχιστη σύσταση παρουσιάζεται σχεδόν σαν κατόρθωμα. Σαν το όριο της «υγιούς» συμπεριφοράς. Όχι γιατί αυτό είναι το καλύτερο — αλλά γιατί ξέρουν πως αν πουν την αλήθεια, δεν θα την αντέξουμε. Γιατί έχουμε φτάσει να θεωρούμε τη φροντίδα του εαυτού πολυτέλεια.
γιατί κάνουμε «εκπτώσεις» ακόμα και σε κάτι τόσο θεμελιώδες όσο η σωματική κίνηση;
Αντί να αναρωτηθούμε πόση κίνηση χρειάζεται το σώμα μας για να ανθίσει, ρωτάμε: πόσο λίγο μπορώ να κάνω και να μη χαλάσω τελείως; Κι αυτή είναι η πιο ύπουλη μορφή παραίτησης: η αποδοχή του ελάχιστου σαν επαρκές.
Δεν είναι τα 150 λεπτά το πρόβλημα, είναι η νοοτροπία πίσω τους. Μια κουλτούρα που μετρά την υγεία με το χρονόμετρο και το ελάχιστο ως «επαρκές». Ίσως ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να κάνουμε εκπτώσεις, όχι γιατί μας το λέει κάποιος οργανισμός, αλλά γιατί μας το ζητά το σώμα μας. Ίσως ακόμα υπάρχει χρόνος. Χρόνος να ξαναθυμηθούμε τι αξίζει. Χρόνος να στραφούμε μέσα μας και να αφουγκραστούμε τα σήματα που το σώμα και η ψυχή μας στέλνουν, όχι ως ενοχλήσεις, αλλά ως εκκλήσεις για αλλαγή.
Ζούμε σε έναν κόσμο που μας μαθαίνει να πιέζουμε, να αντέχουμε, να παραμερίζουμε τις ανάγκες μας στο όνομα του «πρέπει». Όμως κάθε βήμα προς την υπερκόπωση, κάθε νύχτα χωρίς ξεκούραση, κάθε άρνηση να σταθούμε λίγο και να ακούσουμε τον εαυτό μας… είναι ένα βήμα πιο κοντά σε ένα όριο. Ένα όριο που, αν το διαβούμε, η επιστροφή δεν είναι ποτέ εύκολη, και κάποιες φορές, δεν είναι δυνατή.
Αν δεν το έχουμε περάσει ακόμα, έχουμε την ευκαιρία. Να ξαναθέσουμε προτεραιότητες. Να δούμε την υγεία όχι ως εμπόδιο, αλλά ως πηγή. Να ζήσουμε όχι απλώς για να αντέχουμε, αλλά για να ανθίζουμε.
Η άσκηση δεν είναι πολυτέλεια για λίγους. Είναι θεμελιώδης πράξη συνειδητής ζωής. Μπορείς να ζήσεις καθηλωμένος, βολικά, περιμένοντας το σώμα να σε εγκαταλείψει. Ή μπορείς να διεκδικήσεις κάθε μέρα λίγη ελευθερία μέσα από τη φυσική σου παρουσία.
Το σώμα θα μιλήσει, αργά ή γρήγορα.
Το ερώτημα είναι: θα το ακούσεις έγκαιρα ή όταν πια θα είναι αργά;
Εσύ επιλέγεις.
