Αυτό το πρώτο άρθρο ανοίγει τον δρόμο για μια νέα κατανόηση της υγείας: πώς το έντερο επικοινωνεί με τον εγκέφαλο, πώς επηρεάζει την ανθεκτικότητα του οργανισμού και γιατί οι αρχές ενός Έλληνα πρωτοπόρου της φυσικής θεραπείας μάς δείχνουν το μέλλον της ιατρικής.
Πριν η επιστήμη μιλήσει για μικροβίωμα, πριν η ψυχιατρική στραφεί προς τη διατροφή, ένας Έλληνας θεραπευτής μιλούσε για αποτοξίνωση, νηστεία και θεραπεία μέσω της φύσης. Δεν το έκανε για να πρωτοτυπήσει, αλλά επειδή πίστευε βαθιά στη σοφία του σώματος. Εκείνος ήταν ο προπάππους μου: ο Δρ. Ηλίας Πέτρου.
Η σημερινή επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει ότι το έντερο είναι κάτι παραπάνω από όργανο πέψης. Είναι ένας δεύτερος εγκέφαλος. Που επηρεάζει την υγεία, τη διάθεση, τη σκέψη, τη συμπεριφορά. Το να γράφω γι’ αυτόν τον άξονα, τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου, δεν είναι απλώς θέμα ενδιαφέροντος. Είναι οικογενειακή παρακαταθήκη.
Αυτό είναι το πρώτο από μια τριλογία άρθρων για τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου ,ένα δυναμικό, διπλής κατεύθυνσης δίκτυο επικοινωνίας ανάμεσα στο πεπτικό και το νευρικό μας σύστημα. Δεν πρόκειται μόνο για στομαχόπονους από στρες. Πρόκειται για το πώς η ισορροπία (ή ανισορροπία) στο έντερο επηρεάζει συνολικά την υγεία του οργανισμού, την αντίσταση στις ασθένειες, και την ικανότητα του σώματος να διατηρεί ευεξία και λειτουργικότητα.
Ο Ιπποκράτης έλεγε: «Όλα ξεκινούν από το έντερο». Χιλιάδες χρόνια πριν από τα fMRI, τις μελέτες για σεροτονίνη και τα paper του PubMed, ο πατέρας της ιατρικής συνέδεε τις διαταραχές της ψυχής και του σώματος με τη λειτουργία της πέψης και την καθαρότητα των χυμών του σώματος.
Ο άξονας εντέρου-εγκεφάλου είναι σήμερα ένα σύστημα νεύρων,, χημικών σημάτων και μικροβιακών συνεργατών που συνδέει το συναισθηματικό και γνωστικό μας κέντρο με τις εντερικές μας λειτουργίες. Η επικοινωνία αυτή γίνεται μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου, νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη, και σημάτων του ανοσοποιητικού.
Σχεδόν το 90% της σεροτονίνης , της βασικής ορμόνης της ευτυχίας — παράγεται στο έντερο. Δεν είναι απλή λεπτομέρεια. Είναι επανάσταση στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ψυχική υγεία.
Το εντερικό νευρικό σύστημα (το λεγόμενο “δεύτερο μυαλό”) περιέχει πάνω από 100 εκατομμύρια νευρώνες. Δεν λύνει μαθηματικά προβλήματα, αλλά ρυθμίζει την πέψη και επηρεάζει άμεσα τη διάθεση και τη γνωστική λειτουργία.
Το έντερό μας φιλοξενεί τρισεκατομμύρια μικροοργανισμούς: βακτήρια, μύκητες και άλλα (ένα Σύμπαν). Δεν αφομοιώνουν μόνο την τροφή. Εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό, παράγουν νευροδιαβιβαστές, και ρυθμίζουν τη φλεγμονή.
Αυτοί οι μικροοργανισμοί επικοινωνούν με τον εγκέφαλο.
Όταν η μικροβιακή ισορροπία είναι σωστή, τα σήματα είναι σταθεροποιητικά. Όταν διαταράσσεται — λόγω κακής διατροφής, φαρμάκων, στρες ή έλλειψης ύπνου — αυξάνεται η φλεγμονή και ενδέχεται να εμφανιστούν ασθένειες όπως το ευερέθιστο έντερο, αυτοάνοσες διαταραχές, δερματικά προβλήματα ή χρόνια κόπωση.
Η υγεία δεν είναι μόνο θέμα οργάνων ή συστημάτων μεμονωμένα. Ξεκινάει από τη συνοχή του οργανισμού ως ενιαίο σύνολο, και το έντερο βρίσκεται στο κέντρο αυτής της ισορροπίας.
Το Όραμα του Δρ. Ηλία Πέτρου.Ο Δρ. Πέτρου δίδασκε νηστεία για αποτοξίνωση. Επέμενε σε συγκεκριμένη διατροφή βασισμένη σε φρούτα και λαχανικά. Υποστήριζε την ηλιοθεραπεία, την καθαρή αναπνοή, το κρύο νερό, την άσκηση, και τη ζωή σε αρμονία με τη φύση.
Ακόμη και σήμερα, οι πρακτικές του εντυπωσιάζουν: τόνιζε τη σημασία της χλωρίδας του εντέρου χωρίς να την αποκαλεί έτσι. Συνέδεε το άγχος με τις τοξίνες. Υποστήριζε ότι ο άνθρωπος έχει ανάγκη να «αδειάζει» από μέσα του, όχι μόνο σωματικά, αλλά και ψυχικά.
Όλα αυτά σήμερα εξετάζονται από την επιστήμη: ο ρόλος του κιρκαδικού ρυθμού, της σύνδεσης με το φως του Ηλίου, της κίνησης και της αναπνοής στην ισορροπία του μικροβιώματος και τη ρύθμιση της διάθεσης.
Ο ίδιος υπέστη δίωξη, κατηγορήθηκε ως αιρετικός, και τελικά δολοφονήθηκε το 1939. Το έργο του όμως επιβιώνει ως απόδειξη ότι η καινοτομία δεν είναι πάντα αποδεκτή στην εποχή της. Σήμερα, οι αρχές του αναγνωρίζονται ως προάγγελοι της λειτουργικής ιατρικής και της ψυχοβιολογίας.
Για μένα, η σύνδεση είναι και προσωπική και υπαρξιακή. Κάθε φορά που γράφω για την υγεία του εντέρου, νιώθω ότι συνεχίζω κάτι που ξεκίνησε εκείνος, δεκαετίες πριν.
Στον σύγχρονο κόσμο, έχουμε αποκοπεί: από τη φύση, από το σώμα, από το φαγητό μας. Τρώμε γρήγορα, σκρολάρουμε ενώ μασάμε, ψάχνουμε χάπια για κάθε σύμπτωμα.
Αλλά η φλεγμονή, η μικροβιακή διαταραχή και η εντερική δυσλειτουργία συνδέονται στενά με την ψυχική υγεία. Και η αποκατάσταση αυτής της σχέσης ξεκινάει από την προσοχή. Την πρόληψη. Την ενσώματη κατανόηση.
Στο δεύτερο άρθρο θα εξετάσουμε σε βάθος το μικροβίωμα: πώς δημιουργείται από τη γέννηση, πώς καταστρέφεται, και πώς μπορεί να αποκατασταθεί. Θα δούμε γιατί η ποικιλομορφία στο έντερο οδηγεί σε σταθερότητα στο νου.
Στο τρίτο άρθρο, θα μπούμε στην πράξη: πώς τρώμε για τον άξονα εντέρου-εγκεφάλου; Ποιες συνήθειες βοηθούν ή βλάπτουν; Πώς συναντώνται οι πρακτικές του Πέτρου με την επιστήμη του 21ου αιώνα;
Αλλά πρώτα, ας σταθούμε σ’ αυτή τη σκέψη:
Έχεις δύο μυαλά. Ένα στο κεφάλι. Ένα στο έντερο. Δεν είναι απομονωμένα. Δεν είναι σιωπηλά.
Μιλούν.
Εσύ, τους ακούς;
